កិច្ចពិភាក្សាចុងក្រោយរវាងចិន អ៊ូសបេគីស្ថាន និងកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន បានបង្កើតក្ដីសង្ឃឹមជាថ្មីថា គម្រោងផ្លូវរថភ្លើងប្រកបដោយមហិច្ឆតាដែលតភ្ជាប់ប្រទេសនានានៅតំបន់អាស៊ីកណ្ដាល អាចនឹងក្លាយជាការពិត។ ប៉ុន្តែ ប្រវត្តិនៃគម្រោងផ្លូវរថភ្លើងនេះ បានចាប់ផ្ដើមអស់រយៈពេលពីរទសវត្សរ៍មកហើយ និងធ្លាប់បានបង្កើតនូវរំពឹងទុកផ្សេងៗ។
បន្ទាប់ពីបានជួបជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក Wang Yi កាលពីថ្ងៃទី ៣០ ខែកក្កដា ខុទ្ទកាល័យប្រធានាធិបតីកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន លោក Sadyr Japarov បានថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានចង់ចុះកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីគម្រោងនេះនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ (SCO) ដែលធ្វើឡើងនៅទីក្រុង Samarkand ប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន ពីថ្ងៃទី១៥ ដល់ ១៦ ខែកញ្ញា។ លោក Wang Yi ក៏បានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅរដ្ឋធានីតាស្កិន (Tashkent) នៃប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន កាលពីចុងខែកក្កដាដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃអង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ។
ក្រុមមន្ត្រីកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានបាននិយាយថា លោក Wang បានប្រាប់ពួកគេថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងកំពុងពិចារណាទៅលើការរៀបចំឱ្យបានរួចរាល់នូវកិច្ចព្រមព្រៀងនេះសម្រាប់ជំនួបកំពូលនៅខែកញ្ញា។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនរូបនេះបានថ្លែងបន្ទាប់ពីជួបជាមួយលោក Japarov ថា លក្ខខណ្ឌ និងពេលវេលាសម្រាប់ការសាងសង់ផ្លូវរថភ្លើងតភ្ជាប់ប្រទេសចិន អ៊ូសបេគីស្ថាន និងកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន កំពុងវិវត្តទៅមុខយ៉ាងល្អប្រសើរ ហើយក្រុមអ្នកជំនាញចិនដំបូងបានទៅដល់ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ដើម្បីធ្វើការសិក្សានៅនឹងកន្លែងផ្ទាល់ ខណៈពេលដែលដំណើរការសាងសង់ផ្លូវរថភ្លើងនេះបានចាប់ផ្ដើម។ ចិនបានត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ហើយក្នុងការធ្វើការជាមួយអ៊ូសបេគីស្ថាន និងកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន ដើម្បីពន្លឿនការសិក្សាលទ្ធភាព។
កាលពី ២ ខែ មុននេះ ប្រធានាធិបតីកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន លោក Japarov បានបញ្ជាក់ពីទំនុកចិត្តរបស់លោកថា ការសាងសង់នឹងចាប់ផ្ដើមនៅឆ្នាំក្រោយនេះ។
លោក Japarov បានថ្លែងកាលពីខែឧសភា យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ការសាងសង់ផ្លូវរថភ្លើងនេះនឹងបង្កើតការងារ។ សេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងនឹងប្រសើរឡើង»។
ប្រធានាធិបតីអ៊ូសបេគីស្ថាន លោក Shavkat Mirziyoyev និយាយថា គម្រោងនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ដឹកទំនិញទៅកាន់ទីផ្សារសាកល។
លោក Mirziyoyev បានថ្លែងក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយកាលពីថ្ងៃទី ២៧ ខែឧសភា នៅឯសហភាពសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ាស៊ី ដែលប្រទេសរបស់លោកបានចូលរួមក្នុងនាមជាសមាជិកឃ្លាំមើល។ លោកថ្លែងថា៖ «គម្រោងផ្លូវរថភ្លើងចិន កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន និងអ៊ូសបេគីស្ថាន ហៅកាត់ថា CKU នឹងតភ្ជាប់ពួកយើងទៅកាន់ប្រទេសនានានៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និងបើកផ្លូវសម្រាប់ឱកាសសេដ្ឋកិច្ចថ្មីៗ។ វានឹងក្លាយជាមធ្យោបាយបន្ថែមទៅលើផ្លូវរថភ្លើងដែលមានស្រាប់ដែលតភ្ជាប់ពីភូមិភាគខាងកើតទៅខាងលិច»។
ប្រធានាធិបតីអ៊ូសបេគីស្ថាន លោក Shavkat Mirziyoyev (ស្តាំ) ជួបជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនលោក Wang Yi នៅរដ្ឋធានីតាស្កិន (Tashkent) ប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្ដដា ឆ្នាំ២០២២។
លោក Frank Maracchione នៃសាកលវិទ្យាល័យ Sheffield នៅចក្រភពអង់គ្លេស និងជាសមាជិកអង្គការ Oxus Society for Central Asian Affairs មានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានវាយតម្លៃថា ការសិក្សាពីគម្រោងផ្លូវរថភ្លើង CKU គឺជាការវិវត្តឆ្ពោះទៅមុខមួយ។
លោកថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា៖ «នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ខាងមុខនេះ នឹងមានការបញ្ជាក់យ៉ាងសំខាន់មួយ ថាតើគម្រោងនេះនឹងវិវត្តទៅមុខឬយ៉ាងណា។ បើតាមការសន្ទនារបស់ខ្ញុំថ្មីៗនេះនៅ អ៊ូសបេគីស្ថាន ខ្ញុំមិនបានឮការលើកឡើងណាមួយអំពីការមិនទុកចិត្តគ្នាក្នុងការអភិវឌ្ឍគម្រោងនេះទេ»។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងតាស្កិនបានរក្សាជំហរតាំងពីដើមឆ្នាំ ២០០០ មកថា គម្រោងផ្លូវរថភ្លើង CKU នឹងបង្កើតបាននូវផ្លូវធ្វើដំណើរដ៏ឆាប់រហ័សពីប្រទេសចិនទៅកាន់ទីផ្សារនានានៅមជ្ឈិមបូព៌ា និងអឺរ៉ុប។ អ្នកវិភាគមួយចំនួនបានលើកឡើងថា រុស្ស៊ីមានការព្រួយបារម្ភអំពីគម្រោងនេះ ពីព្រោះវានឹង
បញ្ចៀសការធ្វើចរាចរឆ្លងកាត់ទឹកដីរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលក្រុងមូស្គូបានបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍លើគម្រោងនេះ កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ ព្រមទាំងបានផ្ដល់វិភាគទានចំនួន ៣ លានដុល្លារ ដើម្បីធ្វើការសិក្សាលទ្ធភាពទៀតផង។
ការប្រកួតប្រជែងដើម្បីផលប្រយោជន៍រៀងៗខ្លួន
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ឧបសគ្គផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ បានកើតឡើង ដែលអាចនៅតែជាបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់គម្រោងផ្លូវរថភ្លើង CKU នេះ។
លោក Maracchione បានថ្លែងដូច្នេះថា៖ «ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានចង់ឱ្យគម្រោងផ្លូវរថភ្លើង CKU នេះឆ្លងកាត់មជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួន ពោលគឺមិនត្រឹមតែធ្វើឱ្យការធ្វើចរាចរមានចម្ងាយខ្លីប៉ុណ្ណោះទេ។ ប៉ុន្តែ ការចង់បានបែបនេះ វាប៉ះពាល់ដល់លទ្ធភាពផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និង បច្ចេកទេស»។
លោកថ្លែងបន្តថា៖ «ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានទទួលបានផលប្រយោជន៍តិចតួចពាក់ព័ន្ធនឹងការតភ្ជាប់ផ្លូវរថភ្លើងនេះ ព្រោះប្រទេសនេះមានព្រំដែនជាប់ជាមួយចិនស្រាប់ ហើយកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានក៏មានផលប៉ះពាល់តិចតួចប៉ុណ្ណោះពីកង្វះផ្លូវល្បឿនលឿនចូលមកកាន់ប្រទេសនេះ។ គម្រោងនេះក៏បង្កឲ្យមានការខឹងសម្បាពីសាធារណជនដែលមានការព្រួយបារម្ភពីឥទ្ធិពលរបស់ចិនផងដែរ។
ប្រទេសនេះមានភាពទន់ខ្សោយជាងប្រទេសដទៃទៀត និងងាយរងគ្រោះខ្លាំងទៅនឹងការគំរាមកំហែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់រុស្ស៊ី ហើយក៏អាចទទួលរងផលពីប៉ះពាល់ពីការផ្លាស់ប្ដូរគោលនយោបាយ និងការប្រឆាំងតបតផងដែរ»។
ប្រធានាធិបតីកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានលោក Sadyr Japarov (ស្តាំ) ជួបជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនលោក Wang Yi នៅរដ្ឋធានីប៊ីស្កេក (Bishkek)ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែកក្ដដា ឆ្នាំ២០២២។
លោក Sovetbek Zikirov អ្នកឃ្លាំមើលស្ថានភាពនៅប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន បានថ្លែងថា ការសម្រេចចិត្តលើគម្រោងផ្លូវរថភ្លើងនេះនឹងផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសចិន។
លោកថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា៖ «ចិនគឺជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់» ហើយលោកលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៊ីស្កេក (Bishkek) នឹងមិនអាចទទូចចង់បានអ្វីតាមតែខ្លួនត្រូវការនោះទេ។
គេជឿថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងមើលឃើញផ្លូវថ្មីនេះថាជាជម្រើសមួយទៀតបន្ថែមទៅលើផ្លូវដែលខ្លួនកំពុងប្រើប្រាស់ឆ្លងកាត់ប្រទេសរុស្ស៊ី និងកាហ្សាក់ស្ថាន សម្រាប់តភ្ជាប់ការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវគោកឆ្ពោះទៅអឺរ៉ុប។ ផ្លូវរថភ្លើងនេះកាន់តែមានសារៈសំខាន់បើនិយាយពីសង្គ្រាមរបស់រុស្ស៊ីលើប្រទេសអ៊ុយក្រែន។
លោក Maracchione បានថ្លែងដូច្នេះថា៖ «រុស្ស៊ីហាក់ដូចជាទទួលយកការប្រឹងប្រែងរបស់ចិន ដោយសារតែពេលនេះ វាជាគម្រោងមួយក្នុងចំណោមគម្រោងអាទិភាពជាច្រើនទៀតរបស់សហភាពសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ាស៊ី EEU»។
ឱកាសសម្រាប់តំបន់អាស៊ីកណ្ដាល
លោក Erkin Abdurazzoqov ដែលជាអ្នកវិភាគ មើលឃើញគម្រោងផ្លូវរថភ្លើង CKU ថាវាបង្កើតឱកាសជាច្រើនសម្រាប់ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន។
លោកថ្លែងដោយក្ដីសង្ឃឹមយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ប្រសិនបើផ្លូវនេះបើកដំណើរការមែននោះ ប្រទេសរបស់យើងនឹងអាចលក់ផលិតផលស្បៀងអាហារ និងផលិតផលធ្វើពីដែក និងអាហារផ្សេងៗទៅកាន់ប្រទេសចិន។ គម្រោងនេះក៏អាចជួយនាំយកទំនិញផ្សេងទៀតពីចិនមកកាន់ទីផ្សាររបស់យើងផងដែរ ដែលធ្វើឱ្យតម្លៃទំនិញចុះថោក និងធ្វើឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់សប្បាយចិត្ត»។
ផ្លូវរថភ្លើងនេះនឹងបង្កើតចំណូលសម្រាប់កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន និងអ៊ូសបេគីស្ថាន តាមរយៈការផ្ទេរទំនិញ និងអាចបង្កើតឧស្សាហកម្មផលិតក្នុងស្រុកផងដែរ។
នៅប្រទេសអ៊ូសបេគីស្ថាន ផ្លូវរថភ្លើងនេះនឹងឆ្លងកាត់ជ្រលងភ្នំ Fergana ដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើនកុះករ។
លោក Maracchione បានថ្លែងថា គម្រោងសាងសង់ផ្លូវក្រោមដីដ៏ធំមួយចូលទៅកាន់តំបន់ជ្រលងភ្នំនេះ គឹជាគម្រោងរបស់ចិនដ៏សំខាន់បំផុតមួយរួចទៅហើយសម្រាប់ប្រទេសនេះ។
លោកថ្លែងថា៖ «ផលប្រយោជន៍ដែលទទួលបានក្នុងរយៈពេលខ្លីនោះគឺទាក់ទិននឹងការសាងសង់ផ្លូវរថភ្លើង ពីព្រោះថា ក្រុមហ៊ុននានារបស់ចិនបានជួលកម្លាំងពលកម្មក្នុងស្រុក ដោយសារតែពួកគេត្រូវគោរពច្បាប់អ៊ូសបេគីស្ថាន ខណៈដែលផលប្រយោជន៍រយៈពេលវែងគឺពាក់ព័ន្ធនឹងឱកាសធ្វើពាណិជ្ជកម្ម»។
រូបឯកសារ៖ ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃផ្លូវមួយខ្សែដែលភ្ជាប់តំបន់ភាគខាងត្បូងប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន នៅក្បែរទីក្រុង Osh ទៅកាន់ប្រទេសចិន។
ការបិទផ្លូវ
កាលពីដើមរដូវក្ដៅនេះ លោក Erkinbek Osoyevរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងដឹកជញ្ជូន និងគមនាគមន៍កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានបានបង្ហាញផ្លូវរថភ្លើងដំណាក់កាលដំបូង ដែលនឹងឆ្លងកាត់តំបន់ Torugart តំបន់ Makmal និងតំបន់ Jalal-Abad។ Torugart គឺជាតំបន់ភ្នំមានរយៈកម្ពស់ខ្ពស់ឆ្លងកាត់ជួរភ្នំ Tian Shan នៅខេត្ត Naryn នៃប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន និងតំបន់ Xinjiang របស់ចិន។ លោក Osoyev បានពន្យល់ថា ផ្លូវរថភ្លើងកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាននឹងតភ្ជាប់ទៅផ្លូវរថភ្លើងចិននៅទីក្រុង Kashgar នៃតំបន់ Xinjiang បន្ទាប់មកតភ្ជាប់ទៅផ្លូវរថភ្លើង ផ្លូវថ្នល់ និងផ្លូវអាកាសនានារបស់ចិន។
កាលពីខែមិថុនា អនុរដ្ឋមន្ត្រីពាណិជ្ជកម្មចិន លោក Wang Shouwen បានថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងចង់អនុវត្តផែនការនេះណាស់ និងកំពុងជួយកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានទៅលើការជួសជុលមហាវិថីនានា។ លោក Wang និងមន្ត្រីចិនជាច្រើនទៀត បានសន្យាបង្កើនការនាំចូលទំនិញ រួមមានទាំងផលិតផលកសិកម្មរបស់កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានផងដែរ។ កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានថែមទាំងបានព្យាយាមបើក សាខា Alibaba សម្រាប់ប្រទេសនេះ ដែលជាប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចអេឡិចត្រូនិក និងបច្ចេកវិទ្យាផងដែរ។
ក្រុមអ្នកជំនាញបានលើកឡើងថា បញ្ហាប្រឈមផ្នែកឡូជីស្ទិក និងការវិនិយោគមិនគ្រប់គ្រាន់ គឺជាបញ្ហាពិបាកក្នុងការធ្វើឱ្យគម្រោងនេះអាចក្លាយជាការពិត។ មន្ត្រីកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានបានសារភាពថា ផ្លូវរថភ្លើងសម្រាប់ប្រទេសនេះត្រូវការចំណាយខ្ពស់ជាប្រទេសផ្សេង ពីព្រោះថាគម្រោងនេះអាចនឹងត្រូវសាងសង់ផ្លូវរូងចំនួនជិត ១០០ កន្លែង និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដែលធន់នឹងអាកាសធាតុ នៅទូទាំងតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយជួរភ្នំនៅក្នុងប្រទេស។
បន្ថែមពីលើនេះ ក៏ត្រូវមានកិច្ចព្រមព្រៀងទៅលើចន្លោះផ្លូវរថភ្លើងផងដែរ។ ចិនប្រើប្រាស់ចន្លោះផ្លូវរថភ្លើងស្តង់ដារអន្តរជាតិ ១.៤៣៥ មីលីម៉ែត្រ ខណៈដែលផ្លូវរថភ្លើងរបស់អ៊ូសបេគីស្ថាន និង
កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន មានចន្លោះធំជាងនេះ ដែលជាប្រព័ន្ធផ្លូវរថភ្លើងបន្សល់ទុកពីសម័យសហភាពសូវៀត។ ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកឧស្សាហកម្មបានព្រមានថា ការកែសម្រួលផ្លូវរថភ្លើងដែលខុសគ្នានេះឱ្យដូចគ្នា ក៏ត្រូវការចំណាយប្រាក់ និងពេលវេលាច្រើនដែរ។
ពួកគេបានបញ្ជាក់ថា ផែនទីបង្ហាញផ្លូវចុងក្រោយនឹងត្រូវបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ពីថវិកាដែលត្រូវការ ខណៈដែលទឹកប្រាក់សម្រាប់សាងសង់ដែលគេបានប៉ាន់ស្មាន មានប្រហែល ៤.៥០០លានដុល្លារ។
ចិនបានថ្លែងកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនថា គម្រោងផ្លូវរថភ្លើង CKU នឹងបង្កើតបានជាច្រករបៀងដឹកជញ្ជូននៅប៉ែកខាងត្បូងរវាងប្រទេសចិន និងទ្វីបអឺរ៉ុប ដោយតភ្ជាប់តំបន់អឺរ៉ុបកណ្ដាល និងខាងកើត តាមរយៈប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ និងតួកគី៕
សេចក្ដីរាយការណ៍នេះត្រូវបានចេញផ្សាយដំបូងដោយវីអូអេអ៊ូសបេគីស្ថាន។ លោក Davron Hotam អ្នកយកព័ត៌មានរបស់វីអូអេកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន ចូលរួមចំណែកដល់សេចក្ដីរាយការណ៍នេះ។