មេដឹកនាំមកពីប្រទេសចំនួន ១៥ នៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចទូលំទូលាយក្នុងតំបន់ (Regional Comprehensive Economic Partnership) ឬហៅកាត់ថា RCEP កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកា។ មេដឹកនាំទាំងនោះ បានសរសើរដល់កិច្ចព្រមព្រៀង RCEP ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតនៅក្នុងពិភពលោកនេះ។
សមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម RCEP ដែលរួមមានបណ្តាប្រទេសអាស៊ានទាំង១០បូកចិន ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង អូស្ត្រាលី និងនូវែលសេឡង់តំណាងឱ្យ៣០%នៃប្រជាជនពិភពលោកនិង២៨%នៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ គោលបំណងនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះគឺដើម្បីកាត់បន្ថយពន្ធគយលើពាណិជ្ជកម្មមុខទំនិញនិងលុបចោលរបាំងពាណិជ្ជកម្មមិនមែនពន្ធគយនានា។
លោក Hiroshi Kajiyama រដ្ឋមន្ត្រីពាណិជ្ជកម្មជប៉ុនបានថ្លែងថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះនឹងបង្កើត«វិធានសេដ្ឋកិច្ចស្មើភាពនិងសេរី»។ លោក Li Keqiang នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិនបានពណ៌នាកិច្ចព្រមព្រៀងនេះថាជា «ពន្លឺ និងក្តីសង្ឃឹមក្នុងភាពស្រពិចស្រពិល»។
កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម RCEP ត្រូវបានស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយថា ជាកិច្ចព្រមព្រៀងដែលមានការគាំទ្រពីចិនដើម្បីប្រជែងជាមួយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងវឌ្ឍនភាព និងទូលំទូលាយសម្រាប់ដៃគូពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ឬ Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership ហៅកាត់ថា CPTPP ដែលរួមមានប្រទេសចំនួន១១ នៅជុំវិញមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក លើកលែងតែប្រទេសចិន។
លោក Mohamed Azmin Ali រដ្ឋមន្ត្រីឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិម៉ាឡេស៊ីបានថ្លែងថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះជាសមិទ្ធិផលនៃ «កិច្ចចរចារយៈពេល៨ឆ្នាំដោយមានកម្លាំងញើស ឈាម និងទឹកភ្នែក»។
រដ្ឋមន្ត្រីឧស្សាហកម្មនិងពាណិជ្ជកម្មវៀតណាមលោក Tran Tuan Anh (កណ្តាល) និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី Nguyen Xuan Phuc (ឆ្វេង) ក្នុងពិធីចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP អំឡុងសន្និសីទកំពូលអាស៊ាននៅក្រុងហាណូយកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០។
បន្ទាប់ពីមានការសង្ស័យយ៉ាងជ្រាលជ្រៅជាច្រើនឆ្នាំថាប្រទេសចិននឹងត្រួតត្រាលើប្លុកពាណិជ្ជកម្មនេះ ការជជែកដេញដោលមិនចាំបាច់លើបណ្តាគោលការណ៍ពាណិជ្ជកម្ម និងការសម្រេចមិនចូលរួមរបស់ឥណ្ឌាចុងក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP នេះគ្រាន់តែជាកិច្ចព្រមព្រៀងសាមញ្ញមួយដែលផ្តោតលើពាណិជ្ជកម្មមុខទំនិញតែប៉ុណ្ណោះ។
ប៉ុន្តែតើកិច្ចព្រមព្រៀងនឹងជួយចិនឱ្យមានមុខម៉ាត់ល្អជាសាកលដែរឬទេ នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងកំពុងស្ថិតក្នុងសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក?
លោក Gareth Leather អ្នកសេដ្ឋកិច្ចជាន់ខ្ពស់ប្រចាំតំបន់អាស៊ី នៅក្រុមហ៊ុន Capital Economics បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម RCEP អនុញ្ញាតឱ្យចិនចាត់ទុកថា ខ្លួនជាជើងឯកនៃសកលភាវូបនីយកម្ម និងកិច្ចសហការពហុភាគី។ វាក៏ជួយឱ្យចិនស្ថិតក្នុងគោលជំហរល្អជាងមុនក្នុងការកំណត់វិធានានាដែលគ្រប់គ្រងលើពាណិជ្ជកម្មក្នុងតំបន់»។
លោក Leather បានលើកឡើងថារដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងមានភាពធូរស្រាលចិត្តនៅពេលកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីនេះមិនទាមទារឲ្យបណ្តាសមាជិកបើកទីផ្សារសេវាកម្ម បើកឱ្យមានសេរីភាវូបនីយកម្មនៃលទ្ធកម្មរដ្ឋាភិបាល ឬមានការកាត់បន្ថយគោលនយោបាយឧស្សាហកម្ម ដែលទាំងនេះសុទ្ធតែជាការទាមទារលើបណ្តាសមាជិកកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក CPTPP។
កិច្ចព្រមព្រៀង CPTPP បានជំនួសកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក Trans-Pacific Partnership (TPP) ដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិកបន្ទាប់ពីរដ្ឋបាលលោក Donald Trump បានដើរចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។ សមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានអូស្ត្រាលី ប្រ៊ុយណេ ឈីលី ជប៉ុន ម៉ាឡេស៊ី ម៉ិកស៊ិក នូវែលសេឡង់ ប៉េរូ សិង្ហបុរី និងវៀតណាម។
ការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP បានបង្កឱ្យមានសំណួរថាតើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះនឹងធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី Joe Biden សម្រេចចិត្តត្រឡប់ចូលរួមក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិដូចជា CPTPP វិញឬនៅតែមិនចូលរួមជាមួយប្រទេសដទៃ។
លោក Matt Ferchen ប្រធានផ្នែកស្រាវជ្រាវចិនជាសាកលនៅអង្គការ Merics ដែលជាអង្គការស្រាវជ្រាវនិងវិភាគមួយមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងក្រុងបែរឡាំងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់បានប្រាប់ VOA ក្នុងន័យដើមថា៖ «ដោយសារតែមានបញ្ហាច្រើននៅក្នុងស្រុក និងក្តីបារម្ភដែលមានស្រាប់ផងនោះអំពីផលប្រយោជន៍មិនស្មើភាពនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី វាច្បាស់ណាស់ថា លោក Biden នឹងសម្រេចចូលរួមជាមួយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក CPTPP វិញ»។
លោក Ferchen បានបន្ថែមក្នុងន័យដើមថា៖ «ប៉ុន្តែការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP នឹងកាន់តែធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកព្យាយាមកាន់តែខ្លាំងដើម្បីចូលរួម ហើយប្រហែលជាធ្វើឱ្យឥណ្ឌាព្យាយាមដែរដើម្បីកុំឱ្យមើលទៅថា ត្រូវបានគេទុកចោលឱ្យនៅក្រៅកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក»។
ទោះជាត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយមានការសរសើរខ្លាំងក្តី កិច្ចព្រមព្រៀង RCEP នេះនៅបន្សល់បញ្ហាជាច្រើនមិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយ។
កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិននិយាយពីជម្លោះពាណិជ្ជកម្មក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិក ដូចជាចិន និងអូស្ត្រាលី។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះផ្តោតលើតែការផ្លាស់ប្តូរទំនិញ ប៉ុន្តែមិនបាននិយាយពីពាណិជ្ជកម្មក្នុងវិស័យសេវាកម្ម ដែលកំពុងតែមានការវិវត្តយ៉ាងលឿននៅទូទាំងពិភពលោកជាងពាណិជ្ជកម្មទំនិញ។
លោក Lester Ross ដៃគូម្នាក់នៅក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិ WilmerHale បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិនបានដោះស្រាយលើរបាំងពាណិជ្ជកម្មធំៗ ដូចជាការការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញា និងការឧបត្ថម្ភធនពីរដ្ឋនោះទេ»។
លោក Ross បានលើកឡើងថា៖ «វាមិនច្បាស់ទេថាតើកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP នឹងមានផលប៉ះពាល់ដល់របាំងពាណិជ្ជកម្មដ៏គ្រោតគ្រាតដែលត្រូវបានអនុវត្តដោយរដ្ឋសមាជិកមួយប្រឆាំងនឹងរដ្ឋសមាជិកមួយទៀតឬយ៉ាងណា។ ឧទាហរណ៍ដូចជា ការរឹតត្បិតនាពេលថ្មីៗរបស់ចិនទៅលើទំនិញមួយចំនួនពីប្រទេសអូស្ត្រាលី»។
លោក Simon Birmingham រដ្ឋមន្ត្រីពាណិជ្ជកម្មអូស្ត្រាលីយល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀង RCEP ជាឱកាសមួយដើម្បីបើកទ្វារពាណិជ្ជកម្មដែលប្រទេសចិនបានបិទ។ លោកបានថ្លែងថាកិច្ចព្រមព្រៀងនេះជាកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់ចិនដើម្បីមិនត្រឹមតែគោរពតាមលក្ខខណ្ឌក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនោះទេ ប៉ុន្តែតាមស្មារតីរបស់កិច្ចព្រមព្រៀងនេះផងដែរ។ ប្រទេសអូស្ត្រាលីសង្ឃឹមថា ចិននឹងបន្ធូរបន្ថយការរឹតត្បិតដែលខ្លួនបានដាក់លើការនាំចូលទំនិញមួយចំនួនពីអូស្ត្រាលី។
ទោះជាកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP បានជួយកាត់បន្ថយពន្ធគយក្តី ប្រទេសតូចៗនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដូចជាសមាជិកអាស៊ានទាំង១០ មានមូលហេតុផ្សេងៗគ្នាក្នុងការព្រួយបារម្ភ។ ជាឧទារហណ៍ ការពឹងផ្អែករបស់ពួកគេលើប្រទេសចិនអាចនឹងកើនឡើង ទោះជាវាមិនច្បាស់ថាតើចិននឹងទិញទំនិញរបស់ពួកគេកាន់តែច្រើនឬក៏អត់ក្តី។
លោក Ferchen បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «ប្រទេសឡាវ និងកម្ពុជាជាសមាជិករួចហើយនៃតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន-ចិន ដូច្នេះកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP មិនប្រាកដថាជាការផ្លាស់ប្តូរសំខាន់នៅក្នុងរបាំងពាណិជ្ជកម្មជាមួយនឹងចិននោះទេ»។ សមាជិកអាស៊ានមានកម្ពុជា ឥណ្ឌូណេស៊ី ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា ហ្វីលីពីន ថៃ ប៊្រុយណេ សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី និងវៀតណាម។
លោកFerchen បានពន្យល់ថា៖ «បញ្ហាប្រឈមធំជាងនេះរបស់ពួកគេគឺការពឹងផ្អែកហួសហេតុទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយលើប្រទេសចិន ជាពិសេសនៅពេលការប្រកួតយុទ្ធសាស្ត្ររវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងកើនឡើងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយប្រទេសសមាជិកនានាត្រូវបានគេស្នើសុំឱ្យជ្រើសរើសភាគីដែលពួកគេគាំទ្រ»។
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់រដ្ឋចិនបានយល់ថា នេះជាឱកាសក្នុងការសរសើរដល់រដ្ឋាភិបាលខ្លួន។
សារព័ត៌មាន CGTN ដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋបានឲ្យដឹងថា៖ «កិច្ចព្រមព្រៀង RCEP រួមមានសម្ព័ន្ធមិត្តជាច្រើនរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ការយល់ព្រមរបស់ពួកគេចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងនេះជាការបញ្ជាក់ថា ប្រទេសចិននៅតែជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចមិនអាចខ្វះបានសម្រាប់ពួកគេ និងថា នៅទីបញ្ចប់ប្រទេសនៅក្នុងតំបន់នេះនឹងធ្វើការ និងសហការជាមួយគ្នា»។
វាអាចនឹងត្រូវការពេលវេលាខ្លះមុនពេលប្រទេសណាមួយមើលឃើញពីផលប្រយោជន៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដោយសារតែប្រទេសចំនួន៩នៃប្រទេសទាំង១៥ត្រូវផ្តល់សច្ចាប័នមុនពេលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះចូលជាធរមាន។
លោក Nick Marro នៃអង្គភាពស្រាវជ្រាវនិងវិភាគនៃសារព័ត៌មាន The Economistបាននិយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះអាចនឹងមានតែបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះសម្រាប់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប៉ុន្តែនឹងមានការវិវត្តន៍ផ្នែកពន្ធគយ និងពាណិជ្ជកម្មគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍សម្រាប់យើងតាមដានក្នុងតំបន់អាស៊ីភាគឦសាន»។
លោកMarro បានបន្ថែមថា៖ «ការផ្តល់សច្ចាប័នទំនងនឹងមានភាពស្មុគស្មាញបន្តិចនៅក្នុងសភាជាតិ ដោយតែមាននិន្នាការប្រឆាំងចិន និងប្រឆាំងពាណិជ្ជកម្ម»៕